Tam yeni yıl gelmişken, geçenlerde gazetede bir köşe yazısı okurken rastladığım ve yeni öğrendiğim bir Japon geleneğiyle karşılaştım. Kültür yozlaşmasının konuşulduğu, yılbaşı denilince herkesin aklına sadece Noel’in geldiği ve tüm bundan nasibini Japonların da aldığı şu vakitlerde Hatsuhinode denilen geleneksel Japon yeni yıl kutlamasının ne olduğunu araştırdım. Sizlerle paylaşmak istedim.

Aslında Hatsuhinode tüm yeni yılı karşılama hazırlıkları ve etkinlikleri içinde sadece bir tanesi. Genel olarak Geleneksel Japon Yeni Yılı Karşılama Etkinlikleri demek daha doğru olur. Japonlar eskiden (şu an için Christmas hakim olsa da yeni yıl kavramına Japonya’da ve tüm dünyada genellikle) yeni yılı nasıl karşılarmış öğrenelim, güzel olur diye düşündüm.

Yeni Yılı Kutlama Günü

Yeni yıl şu an bilindiği gibi Japonya’da da her yıl 1 Ocak’ta kutlanılıyor. Bu Meiji Devrimi’nden 5 yıl sonra 1873′ten beridir böyle. Bu tarihten önce Japonya Çin takvimine göre, ilkbaharın başlangıcında kutluyordu yeni yılı. Bu Çin, Kore ve Vietnam gibi ülkelerde de böyleydi. Fakat Meiji Devrimi’yle beraber başlayan batılılaşma sürecinde Katolik Gregoryan takvimine geçildi. Böylece modern Japonya’da resmi yeni yıl tarihi 1 Ocak oldu.


Yeni yıl sofrası

Yeni yılda, yeni yıla özel osechi-ryori ya da kısaca osechi denilen yemekler hazırlanırdı. Popüler bir çorba olan ozoni , balıklı pastalar , kestaneli tatlı patates lapası , özel bir bitki kökünün kaynatılmasıyla yapılan bir yemek olan kinpira gobo ve soya fasulyesinden yapılan kuromame gibi çeşitli ve zengin bir menü yapılırdı. Osechi yemekleri genelde yılbaşı dışında pişirilmezdi. Yılbaşı vakti büyük bir sevinç ve özenle hazırlanırdı. Yeni yılın 7. gününde yani 7 Ocak’ta hazırlanan özel bir çorba daha vardı. Nanakusa-gayu denilen bu çorba 7 çeşit bitki ve pirinçle yapılırdı. Yeni yılın 7. gününe de jinjitsu deniyordu.

Yeni Yıl Tebrik Kartları

Aralık sonu ve Ocak başları Japon Postası için yoğun zamanlardı. Çünkü insanlar birbirine nengajo denilen posta kartlarından yolluyordu. Japonlar nengajolarını 1 Ocak’a yetişecek şekilde gönderirlerdi. Bu yüzden de Aralık’ın ortasından itibaren postanelere vermeye başlarlardı. Eğer o yıl içinde aileden birileri ölmüşse nengajo gönderilmezdi. Bunun yerine gösterişsiz bir posta kartı atılırdı. Ölüye saygı göstermek için sevinçli ve neşeli bir üslupla hazırlanıp yazılmazdı bu posta kartları. Nengajolar birçok yerden temin edilebilirdi. İstasyonlarda önceden yazılmış kartlar mevcuttu. Çin burcu işaretleri bu kartların tasarımlarında sıklıkla kullanılırdı. Çin burcu 12 yıllık bir döngüden oluşur. Her yılı bir hayvan temsil eder. Bunlar fare , inek , kaplan , tavşan , ejderha , yılan , at , koyun , maymun , horoz , köpek ve domuzdur. 2006 yılı köpek yılına denk geliyordu ; 2007 ise domuz yılıydı ve 2008 yılı fare yılı oluyor. 2006 yılı için hazırlanan posta kartlarında çizgi film karakteri olan Snoopy isimli köpek çok popülerdi.

Genelde kullanılan nengajo dilekleri şunlardı :

- Kotoshi mo yoroshiku o-negai shimasu –> Umarım bu yıl da senin için güzel olur.

- Shinnen akemashite o-medet gozaimasu –> Yeni yılın ilk ışıklarında sana mutluluklar..

- Kinga shinnen –> Mutlu yeni yıllar..


Otoshidama

Yeni yılın ilk günü Japonlar çocuklara otoshidama denilen kese içerisinde para verirlerdi. Bu gelenek Çin’den alınan bir gelenektir. Bizdeki bayram harçlıklarına benziyor bu. Otoshidamalar , otoshidama-bukuro denilen keselerin içinde veriliyordu. Çocuklar hem mutlu oluyordu hem de kendilerini önemli hissediyorlardı.


Haiku ve Renga : Yeni yılın şiirsel boyutu


Bir başka yeni yıl geleneği de Japon şiirlerinden bir bölüm olan haiku ve rengayı kapsar. Haikuyu diğer haikulardan ayıran ise içerisinde kigonun ( mevsim kavramları ) kullanılmasıydı. Burada haiku yeni yılın ilklerini kutlar. Bu ilk güneş (hatsuhi) ya da ilk gündoğumu , ilk gülümseme (waraizome - yeni yıla gülümsemeyle başlamak iyi bir işaret kabul edilirdi) ve ilk rüya (hatsuyume) olabilirdi. Nengajodaysa haiku ilk mektup (hatsudayori - ilk mektuplaşma anlamına gelir) , ilk kaligrafi (kakizome) ve ilk fırçalamayı (fude hajime) belirtir.

Yeni Yıl Oyunları

Yeni yılda birçok yeni yıl oyunu oynanırdı. Bunlar hanetsuki , takoage (uçurtma uçurmak) , koma , sugoroku , fukuwarai gibi oyunlardı.

İlk’lerin Önemi : Hatsusinode, Hatsumde…


Japonya’da yeni yıl kutlamalarında yılın ‘ilk’lerine dikkat edilirdi. Bu eski gelenek Hatsuhinode ile yani yılın ilk ışıklarıyla başlardı. Yeni yılın ilk gündoğumundan önce insanlar yeni yılın ilk ışıklarını görebilmek için sahillere gider veya dağlara tırmanırdı. Yeni yılın ilk tapınak ziyaretine ise Hatsumde denir. Yeni yılın ilk günü gece yarısından sonra ve gün içerisinde birçok insan tapınakları ziyaret ederdi. O gün hava güzelse gene birçok insan kimonolarını giyerdi. Göze çarpan diğer ‘ilk’lerse şunlardı : shigoto-hajime ve keiko-hajime – yeni yılın ilk eğitimi)

Tüm bunlar bence Christmas özentiliği ve ‘kusana kadar içme’ şeklini alan yeni yıl eğlencelerinden çok daha güzel ve eğlenceli…